اوراق خزانه اسلامی✔️صفر تا صد آموزش خرید و فروش اخزا

اوراق اخزا چیست؟ انواع ریسک اسناد خزانه اسلامی کدامند؟ ویژگی‌های آن کدامند؟ در این مطلب از سایت کارگزاری سرمایه و دانش به معرفی کامل اوراق اخزا می‌پردازیم.

اخزا یا اسناد خزانه اسلامی چیست؟ 

اوراق اخزا یا همان اوراق خزانه اسلامی، یک ابزار تامین مالی اسلامی مبتنی بر بدهی است. به این صورت که دولت به جای پرداخت بدهی‌های خود، اوراقی را منتشر کرده و از آن به جای پرداخت بدهی بابت تملک دارایی‌های سرمایه‌ای استفاده کرده و با قیمتی کم‌تر از اسمی به طلبکاران غیر دولتی واگذار می‌کند. اوراق اخزا در دنیا قیمت کم‌تر از قیمت اسمی به خریداران فروخته می‌شود و از طریق مبلغ حاصل شده بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود؛ ولی در ایران اسلامی به دلیل مسائل فقهی و شرعی، این اوراق به صورت مستقیم به طلبکاران تعلق می‌گیرد. این اوراق می‌تواند توسط دارندگان در بازار فرابورس به فروش برسد.

اوراق اخزا سود بدون ریسک

همان‌طور که اشاره شد اوراق خزانه اسلامی توسط دولت و برای رفع کسری بودجه منتشر می‌شود و یکی از تفاوت‌های آن با سایر اوراق بهادار به اصطلاح کوپن نداشتن آن است که به معنی عدم دریافت سود دوره‌ای توسط دارندگان است. تفاوت دیگر در سررسید است که اوراق اخزا معمولا سررسیدی کم‎تر از یک سال و غالبا به صورت 4، 13، 26، 52 هفته‌ای است و این در صورتی است که سایر اوراق بهادار بلند مدت‌تر بوده و معمولا سررسید آن‌ها بیش‌ از یک سال است. مورد دیگر در تفاوت ریسک این اوراق با سایر اوراق است که ریسکی به نسبت کم‌تر دارند و به نوعی اوراق بدون ریسک به حساب می‌آیند.

فرابورس چیست؟ بررسی همه جزییات و نکات کاربردی فرابورس 

ویژگی‌های اوراق اخزا

میزان اطمینان و امنیت

دارندگان این اوراق طرف حساب دولت هستند و به نوعی خرید آن‌ها توسط دولت در سررسید تعیین شده تضمین می‌شود. بانک مرکزی نیز ضامن می‌شود که اگر دولت به هر دلیلی نتواند این اوراق را بخرد، بانک مرکزی بدهی دولت را پرداخت کند، در نتیجه این اوراق در شرایط معمولی از امنیت بالا و ریسک پایینی برخوردار هستند.

محاسبه سود اوراق اخزا

این اوراق سود دوره‌ای مانند سهام شرکت‌ها ندارند و سود حاصل از آن‌ها در زمان سررسید که معمولا کم‌تر از یک سال است و زودتر به دارندگان پرداخت می‌شود. سود این اوراق را مابه‌التفاوت قیمت اسمی و قیمتی که توسط خریداران پرداخت شده است، که به قیمتی کم‌تر از قیمت اسمی است، تشکیل می‌دهد. برای محاسبه سود اوراق اخزا می توانید به شرح زیر عمل کنید. از آنجایی که این اوراق بازدهی دوره‌ای ندارند و سود حاصل از اوراق اخزا از تفاوت قیمت خرید و فروش آن محاسبه می‌شود. اما به هر صورت نرخ بازدهی تا سررسید را می‌توان برای این اوراق محاسبه کرد که میزان بازدهی را بر اساس روز‌های باقیمانده تا سررسید نشان می‌دهد و اصطلاحا آن را YTM می‌گویند و به صورت زیر محاسبه می‌شود.

YTM=((F/P)^(T/N)) -1

که در این معادله:

• F قیمت اسمی اوراق

• P قیمت خرید اوراق

• T تعداد روزهای سال

• N تعداد روز‌های باقی‌مانده است

برای مثال اگر قیمت اسمی اوراقی 1ملیون ریال و قیمت بازار آن 950 هزار ریال باشد و تا سررسید یک ساله آن 150 روز مانده باشد دراین صورت نرخ بازدهی آن تا زمان سررسید عبارت است از:

(1000000^(365/150)/950000) -1=0.13

این فرمول و عملیات آن در سایت فرابورس و نیز ماشین‌حساب‌های اسناد خزانه در این سایت قابل دسترسی و محاسبه است.

 خرید اوراق اخزا فرابورس

این اوراق در بازار فرابورس ایران مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد و نماد آن‌ها عددی را نمایش می‌دهد که زمان سررسید این اوراق است به عنوان مثال اوراق خزانه اسلامی 991121 در تاریخ 21 بهمن ماه سال 99 به سررسید خود می‌رسد.

بهترین اخزا برای خرید

معرفی انواع ریسک در اوراق خزانه اسلامی

همان‌طور که گفته شد اوراق اخزا به دلیل انتشار توسط دولت و با ضمانت بانک مرکزی به طور کلی ریسک کمی دارد. در زیر به صورت جزئی به نسبت این اوراق با انواع ریسک می‌پردازیم. 

اوراق خزانه و ریسک نکول

ریسک نکول به معنی عدم ایفای تعهدات در تاریخ سررسید است و از آن‌جایی که دولت در پشت سر این اوراق قرار دارد و این اوراق را بدهی‌های خود در نظر می‌گیرد، پرداخت آن‌ها را در تاریخ سررسید در اولویت خود قرار می‌دهد و پرداخت این اوراق در سررسید توسط خزانه‌داری کل کشور تعهد شده و به امضای وزیر اقتصاد و دارایی می‌رسد؛ بنابراین می‌توان گفت ریسک نکول در رابطه با این اوراق در حد صفر است.

ریسک نکول یا اعتباری چیست؟ 

اسناد خزانه اسلامی و ریسک نقدشوندگی 

منظور از ریسک نقدشوندگی این است که صاحبان این اوراق اگر بخواهند در تاریخی قبل از سررسید، اوراقشان را به پول نقد تبدیل کنند چه میزان موفق خواهند شد. این ریسک به لطف عرضه و خرید و فروش اوراق خزانه در بازار فرابورس و حجم معاملات بالا در این بازار و نیز وجود بازارگردانان متعدد که همزمان به خرید و فروش می‌پردازند، به حداقل خود رسیده است و دارندگان هر زمان که اراده کنند می‌توانند اوراق خود را فروخته و به پول نقد تبدیل کنند.

اسناد خزانه اسلامی و ریسک نوسانات قیمتی

تنها ریسکی است که در رابطه با اوراق اخزا وجود دارد ریسک نوسانات قیمتی است، و منظور از آن بالا و پایین شدن قیمت این اوراق بوده، که تا حدی طبیعی و قابل پیش‎‌بینی است؛ چراکه قیمت اوراق براساس میزان عرضه و تقاضا معین می‌شود؛ اما به هرحال از آن جایی که این قیمت کم‌تر از ارزش اسمی است، در نهایت دارندگان را به سود می‌رساند.

ارزش اسمی سهام چیست

مزایای انتشار اوراق خزانه چیست

انتشار این اوراق توسط دولت مانع از استقراض آن برای کسب منابع مالی می‌شود، در نتیجه استقلال دولت به نحوی محفوظ می‎‌ماند.

• فراهم شدن بستر مناسب برای توسعه ابزارهای مالی

• انتفاع سه جانبه و هم‌زمان دولت، از طریق مدیریت بدهی، مردم، توسط استخراج سودی بدون ریسک و بانک مرکزی، از طریق کنترل نقدینگی

• معافیت اوراق اخزا از پرداخت مالیات

• استخراج نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار

• تنظیم و کنترل انتظارات بازار از طریق کمک به سیاست‌های پولی و مالی و اعمال سیاست‌های بهینه

نحوه تعیین قیمت خرید اوراق خزانه اسلامی

قیمت خرید و فروش اوراق در بازار سرمایه بر اساس قانون عرضه و تقاضا مشخص می‌شود؛ ولیکن برای تعیین قیمت عرضه اولیه آن دو روش وجود دارد.

روش ثبت سفارش

در این روش قیمت به گونه‌ای تعیین می‌شود که با توجه به آن قیمت، حداقل 80 درصد از اوراق به فروش برود. قیمت بر اساس پیشنهادات و قیمت‌های ثبت شده توسط خریدارن تعیین می‌شود، به گونه‌ای که قانون حداقلی 80 درصد رعایت شود. برای روشن شدن مساله به مثال زیر توجه کنید. فرض می‌شود 20000 اوراق با قیمت اسمی 1 ملیون ریالی عرضه خواهد شد و قیمت‌های وارد شده توسط سفارشات مشتریان به صورت زیر است:

برای رعایت قانون حداقل 80 درصدی باید حداقل 16000 سهم به فروش برسد به این منظور مبلغ میزان 944000 تعیین می‌شود و کسانی که قیمت بالاتری پیشنهاد داده اند به همین قیمت خریداری کرده و به سفارشات با قیمت‌های پایین‌تر اوراقی تعلق نخواهد گرفت.

روش حراج

در این روش قیمت در یک جلسه معاملاتی و بر اساس رقابت و قیمت‌های وارد شده توسط خریدارن و فروشندگان تعیین می‌شود. قیمت‌های پیشنهادی و سفارشات خریداران و فروشندگان در یک بازه زمانی مشخص وارد سامانه معاملاتی شده و سپس بهترین قیمت خریداران(بالاترین قیمت) با بهترین قیمت فروشندگان(پایین‌ترین قیمت) با یکدیگر منطبق شده و خرید و فروش صورت می‌پذیرد.

عرضه اولیه سهام 

ارزش فعلی اسناد خزانه اسلامی

برای محاسبه قیمت اوراق تا سررسید می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد که براساس دو عامل نرخ سود مورد انتظار و فاصله تا سررسید به دست می‌آید.

(قیمت=(قیمت اسمی اوراق خزانه)/ ((نرخ سود مورد انتظار+1)^(تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید/365) 

به عنوان مثال اوراقی با قیمت اسمی 1 میلیون تومان در صورتی که 150 روز تا سرسیدش مانده و نرخ سود مورد انتظار در بازار برابر با 25 درصد است، قیمت خرید و فعلی آن به شکل زیر است.

1000000/0.25+1^(150/365) =912409

قیمت و ارزش فعلی این اوراق حدودا 912409 ریال است. بنابراین اگر شما به قیمتی بالاتر از این مبلغ اوراق را خریداری کنید بیش از ارزش آن پول داده‌اید. با توجه به فرمول هرچه به تاریخ سررسید نزدیک شویم این مبلغ به قیمت اسمی نزدیک خواهد شد و نیز با بالا رفتن نرخ سود موردانتظار، قیمت اوراق کاهش خواهد یافت. نکته مهم این است که این فرمول حدود قیمتی را مشخص کرده و قیمت دقیق اوراق بر اساس عرضه و تقاضا معین می‌شود. برای اطلاع از قیمت دقیق اوراق اخزا با داشتن نماد آن و مراجعه به سایت فرابورس و اوراق بهادار می‌توان وضعیت معاملات آن نماد را رصد کرد تا نتیجه بهتری حاصل شود.

آشنایی با فرآیند انتشار و فروش اسناد خزانه

این فرآیند، ساز و کار ساده‌ای دارد و وزارت امور اقتصادی و دارایی به نمایندگی از دولت اسناد خزانه را بر اساس مجوزهایی که توسط مجلس در قالب بودجه سنواتی در اختیار دولت قرار گرفته است، منتشر می‌کند. پس از انتشار اوراق مراحل زیر طی می‌شود.

نحوه دریافت اسناد خزانه اسلامی یا اخزا توسط پیمانکاران

• اوراق پس از انتشار به پیمانکاران تعلق می‌گیرد.

• هر دستگاه دولتی بر اساس الویت پرداخت بدهی به بستانکاران، لیستی از پیمانکاران دارای بدهی را به بانک معرفی می‌کنند.

• بدهکاران با مراجعه به بانک احراز هویت می‌شوند.

• لیست بدهکاران به فرابورس اعلام شده و ظرف ده روز اطلاعات در سامانه ثبت شده و دارندگان می‌توانند عملیات فروش را آغاز کنند.

• پس از فروش اوراق اخزا ، ظرف 72 ساعت مبلغ به حساب فروشندگان واریز می‌شود.

نحوه خرید اسناد خزانه اسلامی یا اخزا توسط سرمایه گذاران

برای خرید اوراق اخزا با داشتن کد بورسی به سامانه فرابورس مراجعه کرده و در باکس جستجو عبارت خزانه را وارد کرده تا لیستی از اوراق در حال خرید و فروش نمایش داده شود و یا می‌توان از قسمت بازارها و محصولات، اسناد خزانه اسلامی را انتخاب کرده تا لیستی کامل از اسناد منتشر شده نمایش داده شود. این اوراق با نمادی مثل (اخزا704) نمایش داده می‌شود و تاریخ سررسید و بازه قیمتی آن مشخص است. 

در زمان سررسید اوراق خزانه اسلامی چه می‌شود؟

در زمان سررسید این اوراق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به عنوان یک واسط بین بانک‌های مسئول پرداخت و خزانه‌داری عمل کرده و با فرارسیدن موعد سررسید وجوه لازم را به بانک‌ها منتقل می‌کند و سپس شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) بر اساس اطلاعات صاحبان اوراق، مبلغ اسمی اوراق اخزا را از طریق بانک‌های مسئول به حساب صاحبان اوراق اخزا ، واریز می‌کند.

سخن آخر

به طور خلاصه بنابر آن‌چه که گفته شد اوراق خزانه اسلامی یا اخزا اوراقی بانام و بدون سود دوره‌ای و با سررسیدی غالبا کم‌تر از یک‌سال است که توسط دولت و به منظور ایجاد یک منبع مالی برای پرداخت بدهی‌هایش به پیمانکاران غیر دولتی منتشر می‌شود. اوراق اخزا تقریبا بدون ریسک بوده و توسط دولت و بانک مرکزی تضمین شده است. این اوراق می‌تواند توسط دارندگان در بازار مالی فرابورس مورد فروش قرار بگیرد و علاقه‌مندان به خرید این اوراق با داشتن کد بورسی و مراجعه به سامانه فرابورس می‌توانند اقدام به خرید اوراق خزانه کنند. سود حاصله برای دارندگان از مابه‌التفاوت قیمت خرید و قیمت اسمی این اوراق به دست می‌آید.