بازار فرعی بورس چیست و چرا می‌تواند یک فرصت طلایی برای سرمایه‌گذاری را در اختیار کاربران قرار دهد؟ شناخت بازارها و امکانات مختلف در دسترس در بازار بورس این امکان را برای کاربران فراهم می‌آورد تا سبد سرمایه متنوعی داشته و بتوانند هم ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند و هم از امکانات مختلف برای کسب سود بهره‌مند شوند.
بازار فرعی بورس در میان انواع بازار بورس کمی ناشناخته باقی‌مانده و خیلی از کاربران شناخت کافی نسبت به آن ندارند. همین امر باعث شده تا فرصت استفاده از امکانات و شرایط آن را نیز نداشته باشند. ازاین‌رو در این مقاله با شما همراه شدیم تا به‌صورت کامل و جامع به بررسی بازار فرعی بورس پرداخته و شرایط آن را با شما در میان بگذاریم.
بازار فرعی بورس چیست
برای اینکه بدانیم بازار فرعی بورس چیست بهتری است ابتدا با انواع بازارها در بورس آشنا شویم. بازار بورس ایران دسته‌بندی‌های مختلفی دارد.
تالار اصلی و فرعی آن به بازار سهام مربوط می‌شود. جایی که شما می‌توانید سهام شرکت‌های مختلف و اوراق بهادار را خریداری نمایید. این بازار به دو تابلو اصلی و فرعی تقسیم می‌شود. بازار فرعی بازاری جداگانه نسبت به بازار سهام است. این بازار قسمتی از بازار بورس کالا محسوب می‌شود. البته بازار بورس کالا خود نیز به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود که بازار فرعی تنها یکی از این دسته‌ها است.
بازار فیزیکی اصلی‌ترین بخش از بازار بورس کالا است. سه دسته دیگر این بازار، بازار فرعی، بازار مشتقه و بازار مالی هستند. کالاها و اجناسی که راهی برای حضور در بازار فیزیکی ندارند، در بازار دومی با عنوان بازار فرعی بورس قرار گرفته و امکان خریدوفروش آن‌ها در این بازار فراهم می‌آید.
تفاوت بازار فرعی بورس با تابلو فرعی بورس
در بخش قبل تشریح کردیم که بازار فرعی بورس چیست. اما لازم است اشاره کنیم که نباید این بازار را با اصطلاح تابلو فرعی بورس اشتباه بگیرید. بازار سهام به‌عنوان پرکاربردترین بازار بورس به دو تابلو اصلی و فرعی تقسیم می‌شود. شرکت‌هایی که سهام شناوری آن‌ها کمتر از 15 درصد بوده و به‌نوعی اعتبار و قابلیت‌های کمتری نسبت به شرکت‌های بزرگ دارند، به‌جای معامله در تابلو اصلی، در تابلو فرعی قرار می‌گیرند.
این تابلو با شرایطی متفاوت امکان خریدوفروش سهام شرکت‌هایی این‌چنینی را برای کاربران فراهم می‌آورد. اما نباید آن را با بازار فرعی بورس کالا اشتباه بگیرید.
کدام کالاها وارد بازار فرعی بورس می‌شوند؟
بازار فرعی بورس کالا شرایطی تقریباً مشابه با شرایط میان تابلو اول و دوم در بازار سهام را دارد. در بازار سهام وقتی یک شرکت یا نماد کیفیت لازم برای قرارگیری در تابلو اصلی را ندارد، وارد تابلو دوم شده و در آن می‌توان برای خریدوفروش آن اقدام کرد.
بازار فرعی بورس هم جایگاهی برای کالاهایی است که به هر دلیلی امکان قرار گرفتن آن‌ها در بازار فیزیکی اصلی مقدور نبوده است. این دست از کالاها وارد بازار فرعی بورس شده و در آن خریدوفروش می‌شوند.
فولاد، ضایعات، مواد معدنی، آهک، پلیمر، مس، مواد شیمیایی، روی، سولفات، اموال غیرمنقول، املاک و مستغلات، اراضی کشاورزی و مواردی ازاین‌دست ازجمله کالاهایی هستند که می‌توانید در بازار فرعی بورس برای خریدوفروش آن‌ها اقدام نمایید. البته کالاها و نمادهای عرضه‌شده در این بازار بسیار زیاد بوده و تنوع بالایی دارند.
مزیت‌های انجام معاملات در بازار فرعی بورس چیست
بازار فرعی بورس چه مزیت‌هایی برای کاربردان به همراه دارد؟ آیا دنبال کردن این معاملات در بازار فیزیکی و واقعی شرایط بهتری به دنبال خواهد داشت؟ برای اینکه درک شما نسبت به شرایط انجام معاملات در بازار فرعی بورس بالاتر رود، لازم است تا مزیت‌های استفاده از این بازار را نیز با شما در میان بگذاریم. از اصلی‌ترین این مزیت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
-
یکی از اصلی‌ترین مزیت‌های بازار فرعی بورس برای انجام معاملات قیمت‌گذاری و ارزش‌گذاری کالاها به‌صورت کاملاً شفاف و بر اساس فاکتورهای مهم اقتصادی است. اتفاقی که در بازار واقعی معمولاً تحت تأثیر دلال‌بازی‌های مختلف قرار می‌گیرد.
-
استفاده از این بازار باعث می‌شود تا ریسک معاملات برای کاربران کاهش پیدا کند.
-
انجام معاملات با سرعت‌بالا را نیز باید به‌عنوان یکی دیگر از مزیت‌های این بازار معرفی کنیم.
-
کاهش هزینه‌های جانبی انجام معاملات
-
نظارت بیشتر بر فرایند قیمت‌گذاری و معاملات در بازار
-
عرضه کالاهای جدید
-
معافیت مالیاتی از خریدوفروش کالاهای موجود
شرایط پذیرش کالا در بازار فرعی بورس چیست
اما مطمئناً باید درک کنید که امکان‌پذیرش هر کالایی در بازار فرعی بورس وجود نداشته و حتماً باید برای این منظور شرایط خاصی در کالای موردنظر سنجیده شود. ضوابط و شرایطی که برای پذیرش کالا در بازار فرعی بورس در نظر گرفته شده به شرح زیر است:
-
نداشتن هرگونه ممنوعیت و محدودیت قانونی اولین شرط برای پذیرش کالا در بازار فرعی بورس است.
-
امکان احراز مشخصات، شرایط و کیفیت کالا دومین ضابطه‌ای است که کالاهای پذیرش‌شده باید داشته باشند.
-
این امکان باید برای خریداران وجود داشته باشد تا کیفیت کالای موردنظر را با اطلاعیه‌های عرضه‌شده در بورس مطابقت دهند.
-
سپردن کالا در بازار فرعی بورس نیاز به تضمین‌های لازم دارد تا در صورت لزوم در اتاق پایاپای مشکلی ایجاد نشود.
-
عرضه‌کننده کالا نباید هیچ محدودیت قانونی برای عرضه کالایی موردنظر داشته باشد.
-
دقت کنید که هرکسی تنها می‌تواند یک کالا را در یک بازار بورس عرضه نماید.
با بررسی این ضوابط و شرایط امکان‌پذیرش کالا در بازار فرعی بورس وجود خواهد داشت. البته دقت داشته باشید که پذیرش کالا در بازار فرعی بورس برای اموال مختلف ممکن است قوانین و ضوابط خاصی داشته باشد که عمومیت ندارند. برای مثال برای پذیرش اموال غیرمنقول ضوابط خاصی تعریف می‌شود یا برای پذیرش کالاهایی که در بازار فیزیکی تعلیق شده‌اند، نیاز است تا ضوابط و شرایط خاصی بررسی و ارزیابی شوند.
مدارک لازم برای پذیرش کالا در بازار فرعی بورس
اما مدارک لازم برای پذیرش کالا در بازار فرعی بورس چیست و عرضه‌کننده‌های کالا باید چه فرم‌ها و مدارکی را برای پذیرش کالای خود در بازار پر کنند؟ برای ارائه درخواست پذیرش یک کالا در بازار فرعی بورس نیاز است تا مدارک خاصی نیز ارائه شود. این مدارک به شرح زیر هستند:
-
در قدم اول باید پرسش‌نامه پذیرش و فرم شناسه کالا تنظیم شوند.
-
فرم سفارش فروش برای این منظور لازم است.
-
رسید پرداخت حق پذیرش باید تسلیم شود.
-
مستندات و مدارک لازم برای احراز مالکیت عرضه‌کننده کالای موردنظر
-
ارائه تعهدات لازم مبنی بر فراهم کردن شرایط در نظر گرفته‌شده برای فروش کالا طبق ضوابط سازمان بورس
-
اصل با کپی برابر اصل برای کالاهای وارداتی
-
تاییدیه‌های لازم برای کالاهایی که عرضه آن‌ها نیاز به رعایت ضوابط خاص یا مجوزهای دولتی دارد.
-
قرارداد مشاور پذیرش
-
ارائه اطلاعات و اسناد دیگری که کمیته عرضه تشخیص داده باشند.
هم‌چنین عرضه‌کننده لازم است تا فرم‌های زیر را پر کند:
-
فرم درخواست پذیرش کالا
-
فرم پرسش‌نامه پذیرش کالا
-
فرم امیدنامه پذیرش و درج کالا
-
فرم تعهدنامه به‌منظور پذیرش کالای موردنظر
-
فرم شناسه کالا
روش‌های تسویه در معاملات بازار فرعی بورس
روش‌های تسویه معاملات در بازار فرعی بورس چیست و هرکدام چه شرایطی دارند؟ یکی دیگر از نکات بسیار مهم و ضروری که درباره بازار فرعی بورس باید به معرفی آن بپردازیم، روش‌های تسویه در این بازار است. به‌صورت کلی تسویه در این بازار در دو روش زیر انجام می‌پذیرد:
-
تسویه و پایاپای به روش حراج حضوری
-
تسویه و پایاپای به روش عرضه یکجا
در ادامه به بررسی شرایط هر یک از این روش‌ها خواهیم پرداخت تا به‌صورت کاملاً کاربردی شرایط این بازار ا به شما آموزش داده باشیم.
تسویه و پایاپای به روش حراج حضوری در بازار فرعی بورس چیست
تسویه و پایاپای به روش حراج حضوری یکی از روش‌هایی است که عرضه‌کننده می‌تواند از آن برای پیش برد اهداف خود در بازار استفاده نماید. این روش دقیقاً مشابه با همان تعاریف موجود در بازار فیزیکی صورت گرفته و همان مقررات در بازار فرعی بورس نیز صادق هستند. تأمین تضمین‌ها در آن صددرصدی خواهد بود و تسویه نیز در آن‌هم به روش نقدی و هم به‌صورت اعتباری امکان‌پذیر خواهد بود.
در حراج حضوری به روش تسویه نقدی خریدار سه روز فرصت خواهد داشت تا بهای معامله را به همراه کارمزد به‌حساب تسویه واریز نماید و در تسویه اعتباری هم خریدار باید بعد از گرفتن تائید از فروشنده، اسناد مربوطه را به اتاق پایاپای ارائه نماید. این روش به‌صورت کلی در 4 قدم زیر انجام می‌پذیرد:
-
در قدم اول که به مرحله پیش گشایش معروف است، کارگزار فروشنده باید قیمت پایه و حجم مندرج را برای حراج حضوری در اطلاعیه درج نماید.
-
در قدم دوم که به مرحله مظنه یابی معروف است، کلیه سفارش‌ها در مرحله پیش گشایش به این مرحله انتقال پیداکرده و البته دیگری امکان ویرایش و حذف سفارش هم نخواهد بود.
-
در پایان مرحله مظنه یابی نوبت به مرحله رقابت می‌رسد. در این مرحله سفارش خریداران بر اساس قیمت وارد رقابت می‌شود.
-
در آخرین مرحله نیز که به مرحله نظارت معروف است، سازمان بورس برای تائید معاملات وارد می‌شود.
تسویه و پایاپای به روش عرضه یکجا
روش دوم تسویه معاملات در بازار فرعی بورس روش عرضه یکجا است. این روش زمانی قابل‌استفاده بوده و از سوی ناظر تائید خواهد شد که فروشنده 3 درصد از کل مبلغ خرید کالا را به‌صورت نقدی و یا به‌صورت ضمانت بانکی برای اتاق پایاپای واریز نماید. در این صورت معامله قطعیت پیدا خواهد کرد. در این مواقع تاییدیه‌های لازم به فروشنده از بابت واریز این 3 درصد ارائه خواهد شد.
البته این قانون برای عرضه‌کنندگان دولتی وجود نداشته و آن‌ها نیازی به این مرحله ندارند. فروشنده تا یک روز قبل از اولین عرضه و تا زمانی که باوجود عرضه خریداری وارد معامله نشده باشد، امکان انصراف و بازپس‌گیری ضمانت بانکی را خواهد داشت.
خریدار نیز باید 3 درصد از ارزش کالا را به‌صورت نقدی یا ضمانت بانکی تحویل اتاق پایاپای نموده و تاییدیه‌های آن را دریافت کند. در این صورت امکان انجام معامله برای وی وجود خواهد داشت. در صورتی هم که به هر دلیلی معامله صورت نپذیرد، امکان مسترد کردن وجه تضمین و ضمانت‌نامه‌های بانکی مورد نظر وجود خواهد داشت.
چه کالاهایی را می‌توان در بازار فرعی بورس معامله کرد؟
اما لیست کالاها در بازار فرعی بورس چیست و برای معامله چه کالاهایی می‌توان از این بازار استفاده نمود.؟ در ابتدای مقاله به‌صورت کلی به دسته‌بندی این کالاها پرداختیم. کالاهای قابل خریدوفروش در بازار فرعی بورس در زیرگروه‌های مختلفی عرضه می‌شوند. این کالاها در زیرگروه‌های کشاورزی، صنعتی، اموال غیرمنقول، ضایعات، فلزی، شیمیایی، معدنی و پلیمر عرضه می‌شوند که در هر یک از این زیرگروه‌ها نیز کالاهای مختلفی عرضه می‌شوند.
برای مثال در زیرگروه کشاورزی می‌توانید برای معامله کالاهایی مانند کود، گیاهان دارویی، قند، خشکبار، دام، گوشت، حبوبات و ... در زیرگروه صنعتی برای معامله کالاهایی مانند لنت ترمز، قطعات یدکی، تجهیزات پالایشگاهی و ... در زیرگروه اموال غیرمنقول برای معامله زمین، آپارتمان‌های اداری، مسکونی، تجاری و ... در زیرگروه ضایعات برای معامله ماشین‌آلات، فولادی و ... در زیرگروه محصولات فلزی برای معامله نقره، روی، فولاد، مس و ... در زیرگروه محصولات شیمیایی برای معامله کربن، اسید، قیر، گوگرد و ... اقدام کنید.
کارمزد معاملات در بازار فرعی بورس چقدر است؟
کارمزد معاملات در بازار فرعی بورس بر اساس نوع کالا تعیین می‌شود. از این گذشته در این بازار کارمزد دو مرتبه یک‌بار برای سازمان بورس کالای ایران و یک‌بار برای کارگزار دریافت می‌شود. برای مثال در معاملات اموال غیرمنقول هرکدام از طرفین باید 0.0018 کل مبلغ را به‌عنوان کارمزد به کارگزار و 0.0005 ارزش کل معامله را به سازمان بورس پرداخت نمایند.
جمع‌بندی
در این مطلب به‌طور جامع به بررسی بازار فرعی پرداختیم و مزیت‌های معامله در این بازار را بررسی کردیم. فراموش نکنید که حضور در این بازار هرچند به نظر پیچیده می‌آید، اما درنهایت می‌تواند فواید بسیار زیادی برای شما به دنبال داشته باشد. با اولین معامله می‌توانید شیرینی استفاده از خدمات این بازار را درک کرده و پیچیدگی‌های آن نیز برای شما از بین خواهد رفت.
